OUDERKERK AAN DE AMSTEL – Gail, Marieke, Zosja en Renee werken als vrijwilliger in Hospice Zuider-Amstel. Daar nemen zij de zorg op zich voor de bewoners van het hospice, die daar niet komen om te sterven, maar ‘om de laatste dagen van hun leven zo goed mogelijk te leven’. “Ik wil me nuttig voelen”, zegt Gail. “Het is geweldig mooi als je mensen kan helpen in hun laatste fase.”
Een meneer op hoge leeftijd wordt in een rolstoel de serre achter de huiskamer ingereden door Renee. Het vergt enige organisatie, want meneer zit aan de zuurstof en het is even de vraag of er in de serre een stopcontact dichtbij genoeg is om het apparaat draaiende te houden. Dat is gelukkig het geval. “Je bent hier echt om de mensen te verwennen”, vertelt Renee. “Koekje bij de koffie of een eitje bakken. Dat vinden mensen heel prettig, want ze komen vaak uit het ziekenhuis of uit een thuissituatie, waar niet heel veel zorg was.”
Ondertussen pakt Zosja alvast koffie voor meneer. “Ik vind het zo leuk dat als ze hier komen, ze allemaal een stukje opleven, omdat een hele grote last van hun schouders valt. Eindelijk kunnen ze alles relaxed loslaten.”
Als een bewoner iets wilt hebben of hulp nodig heeft, dan kunnen ze bellen. De vrijwilligers dragen allemaal een pieper en gaan er als eerste op af om te kijken wat er nodig is. “Soms is dat verpleegkundige hulp of pijnbestrijding, soms is dat een kopje koffie”, legt Marieke uit. Al langer liep ze met het idee om zo’n soort werk te doen, toen ongeveer een jaar geleden de kans zich voordeed. “Iemand bracht mij in contact met het hospice. Het feit dat je er even kan zijn voor iemand, vind ik mooi. Dat ik iets terug kan geven van wat ik over heb. Soms even luisteren naar iemand of een babbeltje maken, grapjes maken. Het is niet alleen maar zwaar en verdrietig. Het is wel nodig dat iemand zijn positieve stemming meeneemt.”
‘Stervenden’ in de watten leggen
Hospice Zuider-Amstel bestaat begin mei een jaar. Het hospice heeft vier bedden beschikbaar voor mensen in hun laatste levensfase. En voor deze vier bedden zijn er momenteel wel zestig vrijwilligers werkzaam om, samen met de verpleegkundigen, deze ‘stervenden’ in de watten te leggen. “De vrijwilligers en verpleegkundigen dragen de hospice”, zegt Marion Snoek, initiatiefneemster en coördinator van het hospice.
Marion (67) komt oorspronkelijk uit onderwijs, maar was de laatste 30 jaar van haar werkende leven croupier in het casino. Toen ze met pensioen ging, ging ze aan de slag bij het Joods Hospice Immanuel. “Ik vond dat werk zo bevredigend. Je hoeft mensen die dood gaan ook geen shit meer te verkopen. Het gaat gewoon om je leven zo fijn mogelijk af te sluiten.” Daarom besloot ze zelf een hospice te starten en met veel kunst en vliegwerk is dat gelukt.
“Heel veel mensen willen iets nuttigs doen. Iets van jezelf te geven zonder er iets voor terug te verlangen”
Marion, initiatiefneemster
Inmiddels is het hospice redelijk gevestigd en weten ook de inwoners van Amstelveen de plek goed te vinden. Maar zonder vrijwilligers is het niet te doen. Normaalgesproken zijn er wel zeventig vrijwilligers nodig, maar nu door corona zijn er nog zestig over. Daarnaast is er nog een team van (betaalde) huisartsen en verpleegkundigen, die de medische zorg voor de inwoners op zich nemen.
Blij werk
Ondanks het grote aantal benodigde vrijwilligers, lukt het volgens Marion wel om genoeg gegadigden te vinden. “Heel veel mensen willen iets nuttigs doen. Iets van jezelf te geven zonder er iets voor terug te verlangen. Het is blij werk. Dat klinkt gek, maar je doet veel goeds. Ook voor de nabestaanden. Mantelzorgers zijn zo blij dat hun geliefden goed verzorgd worden.”
Marieke: “Ik denk dat we allemaal een bepaald soort hart hebben en iedereen zet dat op zijn of haar eigen manier in. Dat maakt ons in staat zijn om in te tunen op de behoefte van de bewoners. De een wil wat meer afstand, de ander juist dat je wat dichterbij komt. Ik vind het de kunst om dat tot in de finesse je eigen te maken.
Waken
Tussen 08.00 en 23.00 zijn er altijd vrijwilligers aanwezig in het hospice, altijd in teams van twee. Als er een bewoner daadwerkelijk op sterven ligt, dan wordt er ook door de vrijwilligers gewaakt, als de familie er niet bij aanwezig kan zijn. ’s Nachts doet de verpleegkundige dat, zodat niemand alleen hoeft te sterven. Maar het komt ook wel voor dat familieleden in het hospice logeren op een opklapbed in de kamer zelf of op de bank in de huiskamer.
“Soms kan het wel aangrijpen, maar dat kan ik redelijk snel een plekje geven”
Gail – vrijwilligers
Toch vindt Marieke dat deel van het werk niet zwaar om te doen. “Je bent niet diepgaand emotioneel verbonden met deze mensen. Het gaat je wel aan het hart, maar je denkt: ach, het is voorbij, dit leven. Je relateert het wel aan eigen overlijdens die je hebt meegemaakt, maar het is totaal anders, want het is niet jouw dierbare. En je went er ook aan, hoe het eruit ziet.”
Euthanasie
De emoties, die horen bij het sterven, laten ze ook weer niet helemaal onberoerd. Zo was er vorige week een euthanasie van een bewoner, waar de familie bij was. “De dochter van de bewoner was zo lief. Toen had ik het toch even te kwaad. Ik heb even geknuffeld met haar. Soms kan het wel aangrijpen, maar dat kan ik redelijk snel een plekje geven”, aldus Gail. Marieke kan dat beamen. “Ik ben ook wel eens aangeslagen, omdat een nabestaande verdrietig is, een kind of een partner. Dat raakt me. Maar als de overledene eenmaal weg is, dan is dat gevoel ook weer weg.”
Niet iedereen overlijdt op een rustige en vredige manier. Een overlijden kan ook heel naar zijn. Het hospice biedt standaard intervisies. Dat zijn ook momenten dat de vrijwilligers over hun ervaringen kunnen praten en ze kunnen delen met elkaar en met iemand van buiten het hospice. Als er iets naars gebeurt, dan worden de vrijwilligers altijd nagebeld door Marion. Maar volgens haar weten de vrijwilligers het vaak wel een plekje te geven. “Sommige nieuwe medewerkers weten niet of ze dit wel kunnen, maar zij stijgen boven zichzelf uit. Anderen geven goed aan waar hun grenzen liggen. Ze moeten ook niks tegen hun zin doen. We hebben ook andere klusjes, zoals strijken, wassen of boodschappen. We hebben tuinvrijwilligers. Zolang je maar bij jezelf blijft.”
“De dood is onderdeel van het leven”, zegt Marieke. “Ik heb veel respect voor de manier waarop mensen hier hun laatste dagen slijten. Ze gaan vaak niet bij de pakken neer zitten. Sommige zeggen: ik ga naar mijn man of vrouw, of andere dierbaren. Dat lijkt me een heerlijk vooruitzicht. Ik hoop dat ik mijn laatste stuk van het leven ook zo positief zou kunnen doen.”
