AMSTELVEEN – Ongeveer de helft van het Nederlandse volk is atheïst of agnost. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), die voor het eerst de groep niet-religieuzen in kaart heeft gebracht. Daarmee is het aantal gelovigen gehalveerd sinds de eerste metingen in de jaren ’60 en ’70. AAN! Amstelveen sprak met dominee Werner Pieterse, emeritus-pastoor Jan Adolfs en rabbijn Hans Groenewoudt over deze ontwikkeling in Amstelveen.
Adolfs (83) is 40 jaar priester geweest bij de Rooms-katholieke kerk in Amstelveen en sinds 2014 is hij met pensioen. Al praktiseert hij nog steeds. Hij ziet ook dat de rol van geloof veranderd is. “Vroeger geloofde je gewoon. Religie was echt onderdeel van je leven en bestaan en het zou wel goed zijn. Nu is het duidelijk verminderd. Heel veel mensen hebben zich van de officiële kerk afgewend. Maar dat zegt niet dat mensen niet geloven. Ze hebben dezelfde levensvragen, maar zoeken de antwoorden alleen ergens anders.”
Toegevoegde waarde van geloof
Ook Pieterse (51) is al 25 jaar dominee en ziet een grote verandering in de Protestantse gemeenschap. “Het is een brede ontwikkeling in de samenleving. De tijd van de grote volkskerk is voorbij, dat iedereen lid is van een kerk. Daarmee is niet het geloof voorbij.” Volgens Pieterse begon het in de jaren ’80 te verkalven. De autoriteit van de oude structuren, zoals de kerk, maar ook bijvoorbeeld de vakbond, nam af. “Ik weet niet of dat alleen maar erg is. Kleine levende gemeenschappen kunnen ook kracht hebben.”
Toch ziet hij nog steeds een grote toegevoegde waarde van geloof. “Er gebeurt hier iets in de kerk dat nergens anders gebeurt. Mensen verbinden zich met elkaar en met God en geloof. Het hogere, het geheim van het leven. Het is voor mensen heel belangrijk om te kunnen bidden, zingen, spreken over geloof en vieren, ook in deze tijd. We redeneren steeds meer vanuit economie en getallen en we raken meer de taal kwijt voor wat geen getallen heeft, zoals liefde, geborgenheid, vergeving. Die woorden zijn oud en wij moeten taal zoeken van nu voor de woorden van toen.”
Joodse religie en identiteit
Bij de joodse gemeente in Amstelveen ligt het iets anders, volgens Groenewoudt (60), die al bijna 20 jaar rabbijn is in Amstelveen. “Religie in het leven van een jood is een stuk identiteit. De komst naar de synagoge is meer iets sociaals, niet zozeer religieus, waarbij je als rabbijn hoopt dat er een religieus gevoel komt. Maar het is zeker geen vereiste. Ik ben echt niet zo ijdel te denken, dat ik weet hoeveel mensen in god geloven of dat ik dat kan beïnvloeden.”
“Net als goede chocola, moet geloof geproefd worden”
Werner Pieterse, dominee Protestantse Kerk Amstelveen
De grootte is van joodse gemeente, die bij hem in de synagoge komt is over de jaren redelijk stabiel gebleven. “We hebben veel vergrijzing, maar ook nieuwe jonge aanwas. Je ziet dat mensen Amstelveen verlaten om ergens anders te wonen, zoals bijvoorbeeld Israël. Maar ook veel Israëliërs komen hiernaartoe en zoeken hun in de gemeenschap hun identiteit”, vertelt Groenewoudt. “Als je bewust joods leeft, dan zal je altijd veel samen doen met joodse gemeenschap. Naar een joodse school gaan, bridgen, sporten bij Maccabi. Je kunt alles binnen de joodse gemeenschap doen. Veel mensen vinden dat heel prettig, terwijl ze niet religieus te zijn.”
Met beide benen in de wereld staan
Ondanks zijn relatief hoge leeftijd, gaat Adolfs wel met zijn tijd mee. Dat heeft ook te maken met het feit, dat zijn eigen visie op het geloof veranderd is. “Het geloofsbeeld is veranderd. We lezen over de misbruik van kinderen binnen de kerk, het is afschuwelijk. Er komt zoveel boven water en er is geen kant en klaar antwoord meer voor. Vroeger wel. Nu is het zoeken. Wie god is, weet ik ook niet. God loont het goede en straft het kwade. Nou, zie jij dat? Hoe verklaren we dan de oorlog in Oekraïne?”
Dus probeert Adolfs mensen meer te begeleiden in het vinden van hun eigen antwoorden. “Ik ben niet conservatief. Abortus was vroeger onmogelijk, euthanasie was onmogelijk. Samenwonen was een doodszonde. Er zijn zoveel dingen veranderd. Nu komen ze met vragen en dan denk ik met ze mee. Ik neem die beslissing niet voor ze. Je moet meegaan met de tijd. Met beide benen in de wereld staan.”
Goede chocola
“Mijn werkzaamheden zijn anders geworden”, vertelt Pieterse over de invulling van zijn rol als dominee. “Mensen worden ouder, dus het is meer stervensbegeleiding. Maar ik probeer wel te investeren in scholenwerk. En ik ben stadsdominee in een poging om in de publieke ruimte, buiten de kerk, iets van de inhoud ten gehore te brengen, omdat ik echt denk dat dit geloof het verdient om een groter publiek te bereiken. Net als goede chocola, moet geloof geproefd worden.”
